تعیین وسعت اقتصادی واحدهای مرتع‌داری مدیریت و حفاظت شده

مراتع کشور یکی از منابع اساسی تولید محسوب می­گردد که حفظ، احیا و توسعه آن علاوه بر اینکه تولید پایدار و مستمر را به دنبال داشته، بلکه بخش مهمی از علوفه مورد نیاز دام را نیز تأمین می­کند، بنابراین استفاده اصولی و حفظ و احیای این منابع از اهمیت زیادی برخوردار است. در همین راستا طی سالهای گذشته در سراسر کشور با اجرای طرحهای مرتع­داری مدیریت و حفاظت از آنها به مرتع­داران واگذار شده‌است. در استان خراسان رضوی نیز از سال 1372 تاکنون قسمتی از اراضی مرتعی در قالب طرح­های مرتع­داری واگذار شده است. بر همین اساس، هدف کلی این مطالعه تعیین اندازه اقتصادی مراتع از نظر تعداد واحد دامی و وسعت زمین و ارزیابی عوامل فنی و اقتصادی موثر بر بهره­وری در مراتع استان خراسان رضوی بوده‌است. به این منظور ابتدا از بین 221 طرح مرتع­داری، تعداد 38 طرح از 11 شهرستان استان خراسان رضوی با استفاده از روش نمونه­گیری خوشه­ای دو مرحله­ای انتخاب شد (اطلاعات پرسشنامه­ها مربوط به سال 1385 می­باشد). سپس بهره­وری کل عوامل در این طرحها از شاخص ترنکوئیست تیل محاسبه و میزان تأثیر عوامل مؤثر بر بهره­وری مورد بررسی قرارگرفت و اندازه مطلوب طرحهای مرتع­داری از نظر تعداد واحد دامی و وسعت مرتع بدست آمد. نتایج مدل بهره­وری نشان داد که اندازه مطلوب وسعت زمین برای هر بهره­بردار 267 هکتار می­باشد که با توجه به متوسط سهم هر بهره­بردار در طرح­های مرتع­داری استان خراسان رضوی که 253 هکتار است، در حال حاضر اندازه زمین­های مرتعی واگذار شده در بیشتر طرح­های مرتع­داری کمتر از حد مطلوب اقتصادی می­باشد. تعداد واحد دامی مطلوب در طرح­های مرتع­داری نیز برابر 3437 رأس بدست آمد. از آنجایی­که متوسط تعداد واحد دامی نگهداری شده در واحدهای مرتع­داری موجود در نمونه آماری برابر 4359 رأس می­باشد، بنابراین می‌توان گفت که تعداد واحد دامی نگهداری شده کنونی در بیشتر طرح­های مرتع­داری بیش از حد مطلوب است، از این­رو کاهش تعداد واحد دامی در این طرح­ها موجب افزایش بهره­وری می­شود.